پیامدهای امنیتی مکانیسم ماشه

  پیامدهای امنیتی مکانیسم ماشه /

وزارت امور خارجه هیچ ابتکار عملی ارائه نکرد /

سایه سرگردانی بر اقتصاد ایران

علی‌رضا سلطانی، کارشناس مسائل بین‌الملل در #خبرآنلاین:

▫️فعال شدن مکانیسم ماشه، شمارش معکوس برای بازگشت تحریم های شورای امنیت است. این تحریم‌ها شامل تحریم‌های هسته‌ای، تحریم‌های نظامی-تسلیحاتی، ٰهمچنین تحریم‌های اقتصادی -تجاری و مالی و تحریم‌های حمل و نقل بین المللی می‌شود.

▫️در عین حال بازگشت این تحریم ها زمینه ساز رسمیت بخشیدن به تحریم های یکجانبه آمریکا و اروپا می شود و در عین حال همه کشورهای دنیا را مکلف می کند که تحریم های شورای امنیت را رعایت کنند این وضعیت کار را برای دورزدن تحریم‌های آمریکا سخت می‌کند و در عین حال هزینه‌های تجارت و مناسبات اقتصادی ایران را به شدت بالا می‌برد و به طور مشخص در کاهش فروش نفت ایران تاثیر خواهد داشت.

▫️در عین حال دوره‌ای از سرگردانی ، بلاتکلیفی و بی اعتمادی کل فضای اقتصاد ایران را در بر می گیرد و اقتصاد ایران و فعالان اقتصادی آن را از اقتصاد جهانی دور و دورتر کرده و هزینه‌های تعاملات اقتصادی را بیش از پیش سخت‌تر و پرهزینه‌تر می‌کند.

▫️در واقع شرایط جدید زمینه ساز ایجاد یک اجماع سیاسی و امنیتی بین المللی علیه ایران می شود و به احتمال زیاد امکان سواستفاده آمریکا و به ویژه اسرائیل را برای اقدام نظامی علیه ایران افزایش می‌دهد. این شرایط البته به معنای پایان دیپلماسی نیست.

▫️هر چند ایران هم بی‌میل نیست که برجام کنونی تمام شود و توافقی جدید با حضور آمریکای ترامپ داشته باشد که از اثربخشی بیشتری در رفع تحریم‌ها برخوردار باشد.

▫️در ماده ۳۷ برجام ، قیدی وجود دارد مبنی بر اینکه شورای امنیت می تواند در قالب قطعنامه، تصمیم دیگری غیر از مورد تعیین‌شده نیز بگیرد که این نیازمند اجماع اعضای دائم شورای امنیت است. بنابراین بازگشت تحریم‌های شورای امنیت به فرض عدم صدور قطعنامه تداوم لغو تحریم‌ها، قطعی نیست.

▫️من معتقدم ایران چندان بی میل به اینکه مکانیسم ماشه فعال شود نبود. دلیل آن هم این است که فکر می کند برجام کنونی بدون امریکا و تعهد آمریکا بی معنا و بی‌فایده است. تجربه ۸ سال اخیر هم این موضوع را ثابت می کند.

▫️ایران از فرصت های خود به خوبی در سالهای گذشته استفاده نکرد. هزینه بالایی برای امضای برجام پرداخت اما از ان حفاظت و حراست نکرد و در داخل جریان‌های سیاسی به دلیل رقابت های سیاسی داخلی آن را به شدت تضعیف و تحقیر کردند.

▫️در طول سالهای اخیر خصوصا  از زمان خروج آمریکا از برجام ایران دچار خطاهای محاسباتی بزرگی شده‌است. محاسباتی مانند اینکه امریکا از برجام خارج نمی‌شود، خودداری از مذاکره با دولت نخست ترامپ، استفاده نکردن از فرصت دولت بایدن برای بازگشت آمریکا به برجام، گرفتار شدن در دام جنگ اوکراین و طرح زمستان سخت اروپا و مذاکره اخیر ایران و آمریکا و عدم پیش بینی امکان بروز جنگ.

▫️وزارت امور خارجه در ماه های اخیر و در شرایطی که همه ایرانیان از فعالان اقتصادی و سیاسی گرفته تا مردم عادی منتظر ارائه یک طرح یا برنامه امیدوارکننده برای متوقف ساختن جریان بحران و ارائه یک طرح خلاقانه برای تغییر شرایط بودند، عملا هیچ ابتکار عملی را ارائه نکرد و در مواردی در نقش یک جریان سیاسی  تقلیل پیدا کرد که این واقعا ناامیدکننده بود.

▫️استفاده از تجربه و مشورت دیگر شخصیت های سیاسی مانند روسای جمهور و وزرای قبل نیز می تواند مورد توجه قرار گیرد. به جای نکوهش و به سخره گرفتن این شخصیت ها باید از تجربه آنها استفاده شود و یک عقل جمعی در کشور برای برون‌رفت از بن‌بست شکل گیرد.

▫️در عین حال نباید کاملا از دیپلماسی حتی با فعال شدن مکانیسم ماشه ناامید بود. هنر سیاستمدار و دیپلمات نجات کشور از شرایط سخت و تنگناها حتی با پرداخت هزینه و قربانی شدن است. از حداقل فرصتها برای جلوگیری از جنگ یا تشدید بحران باید استفاده کرد.