مقاله تحلیلی–انتقادی
سکوتی که می‌سوزاند؛ مقایسه پوشش آتش‌سوزی کالیفرنیا و جنگل‌های هیرکانی در صداوسیما
آتش‌سوزی جنگل‌ها، صرف‌نظر از موقعیت جغرافیایی، یک فاجعه زیست‌محیطی است؛ اما وقتی رسانه‌ای ملی در مواجهه با چنین بحران‌هایی دو استاندارد متفاوت اتخاذ می‌کند، مسئله فقط «فاجعه طبیعی» نیست، بلکه تبدیل به بحران اعتماد عمومی می‌شود.
نمایشی پرهیاهو برای آتش کالیفرنیا
سال‌های گذشته، زمانی که ایالت کالیفرنیا درگیر گسترده‌ترین آتش‌سوزی‌های طبیعی خود بود، صداوسیما با تمام توان به پوشش لحظه‌به‌لحظه آن پرداخت.
گزارش‌های زنده، تحلیل‌های تصویری، دعوت از کارشناسان، و حتی لحنی که گاه رنگ تمسخر و کنایه به مردم و مدیریت آمریکا داشت.
این حجم از توجه، دو پیام تلویحی داشت:
- نشان دادن ضعف مدیریت آمریکا
- تقویت روایت "آنجا در بحران است و ما نه"
برای رسانه‌ای که مدعی «ملی‌بودن» است، تمرکز افراطی بر بحران یک کشور دیگر آن هم با لحن تمسخرآمیز، نوعی مصرف‌کردن بحران برای اهداف سیاسی به شمار می‌آید.
اما وقتی هیرکانی می‌سوخت…
اکنون بیش از ۲۱ روز است که آتش‌سوزی‌های گسترده در جنگل‌های هیرکانی در مازندران ادامه دارد؛ جنگل‌هایی که ۲ تا ۳ میلیون سال قدمت دارند و جزو بی‌نظیرترین میراث طبیعی جهان‌اند.
اما صداوسیما چه کرده است؟
- نه گزارش لحظه‌ای
- نه پخش زنده از محل
- نه تحلیل‌های تخصصی
- نه نمایش تلاش مردم محلی، محیط‌بانان یا نیروهای امدادی
- و نه حتی پرسش جدی از مسئولان درباره علت، مدیریت بحران یا کمبود تجهیزات
صداوسیمایی که برای آتش‌سوزی‌های آمریکا دوربین به دست «زنده» از کنار شعله‌های هزاران کیلومتر دورتر گزارش تهیه می‌کرد، اکنون در برابر سوختن میراث طبیعی کشور چنان خاموش و بی‌صداست که گویی اتفاق مهمی رخ نداده است.
چرا این سکوت خطرناک است؟
این سکوت تنها «رسانه‌ای» نیست؛ سه پیامد جدی دارد:
۱. بی‌ارزش نشان‌دادن محیط‌زیست داخلی
وقتی رسانه ملی آتش‌سوزی در کشور دیگر را مهم‌تر از جنگل‌های ۴۰ میلیون ساله شمال می‌بیند، یعنی در نظام اولویت‌هایش محیط‌زیست داخلی جایگاهی ندارد.
۲. تضعیف سرمایه اجتماعی
رسانه‌ای که در بحران‌های داخلی حضور ندارد، نمی‌تواند ادعای ملی بودن داشته باشد. نتیجه، کاهش اعتماد مردم به روایت‌های رسمی است.
۳. پوشاندن کاستی‌های مدیریتی
نبود پخش زنده و گزارش میدانی، یعنی حذف امکان مطالبه‌گری.
وقتی دوربین کنار آتش نباشد، کسی نمی‌پرسد:
- چرا امکانات اطفای حریق هوایی ناکافی است؟
- چرا جنگل‌ها بدون تجهیزات رها شده‌اند؟
- چرا بودجه محیط‌زیست ناچیز است؟
- چرا نیروهای محلی و داوطلبان بی‌پشتیبان مانده‌اند؟
رسانه ملی یا رسانه سیاسی؟
رفتار دوگانه صداوسیما این پرسش بنیادین را دوباره برجسته می‌کند:
آیا این رسانه، «ملی» است یا «ایدئولوژیک»؟
رسانه ملی باید:
- در کنار مردم خود باشد
- بحران‌های واقعی کشور را برجسته کند
- صدای محیط‌بانان، متخصصان و داوطلبان باشد
- به دولت فشار بیاورد تا تجهیزات و برنامه‌های لازم فراهم شود
اما وقتی اولویت‌ها بر اساس «مصالح سیاسی» چیده شود، طبیعت، مردم و سرمایه‌های ملی در حاشیه قرار می‌گیرند.
آتش کالیفرنیا خاموش شد؛ اما سکوت هیرکانی نه
صداوسیما می‌تواند ساعت‌ها برای آتش یک قاره دیگر برنامه‌سازی کند، اما نمی‌تواند چند دقیقه گزارش زنده از دل جنگل‌های در حال سوختن وطن خود ارائه دهد.
این رفتار نشان می‌دهد بحران اصلی، فقدان نگاه ملی در رسانه‌ای است که باید فراتر از سیاست‌زدگی باشد.
در نهایت، آتش‌سوزی‌ها شاید روزی خاموش شوند، اما آسیب اعتماد و بی‌تفاوتی نسبت به میراث طبیعی کشور، اگر جبران نشود، برای نسل‌ها باقی خواهد ماند.
