بررسی وضعیت زنان کولبر آب در شهرستان
چالش‌ها، پیامدها و راهکارها
پدیده «کولبری آب» یکی از اشکال کمتر شناخته‌شده فقر و محرومیت در برخی مناطق ایران، به‌ویژه در شهرستان‌های مرزی و کم‌آب است. در این میان، زنان بیشترین بار این وظیفه طاقت‌فرسا را بر عهده دارند. این مقاله به بررسی ابعاد مختلف زندگی زنان کولبر آب، عوامل شکل‌گیری این وضعیت، پیامدهای جسمی، اجتماعی، اقتصادی و روانی آن، و راهکارهای پیشنهادی برای بهبود شرایط می‌پردازد.
آب از اساسی‌ترین نیازهای انسانی است، اما در برخی شهرستان‌های محروم، دسترسی به آب سالم به چالشی اساسی تبدیل شده است. این کمبود، زنان را مجبور میکند مسافت‌های طولانی را با گالن‌های سنگین طی کنند تا آب مورد نیاز خانواده را تأمین کنند. پدیده «کولبری آب» برخلاف کولبری اقتصادی، ماهیتی معیشتی و ضروری دارد و نشان‌دهنده شکاف‌های عمیق توسعه‌ای و نابرابری جنسیتی در این مناطق است.
تعریف کولبری آب
کولبری آب به معنای حمل آب توسط افراد، اغلب با گالن‌های ۲۰ تا ۴۰ لیتری، از منابع دوردست مانند چشمه‌ها، تانکرهای سیار و قنات‌هاست. این فعالیت به‌طور غالب بر دوش زنان و دختران جوان قرار دارد؛ زیرا در بسیاری از مناطق روستایی، مسئولیت تأمین آب بخشی از ساختار سنتی نقش‌های جنسیتی است.
عوامل شکل‌گیری پدیده زنان کولبر آب
کمبود زیرساخت آبرسانی
نبود شبکه آبرسانی پایدار، خشک‌سالی، یا آلودگی منابع موجود، زنان را وادار میکند برای تأمین آب سالم مسافت‌های طولانی طی کنند.
فقر و نابرابری اقتصادی
محرومیت تاریخی در برخی مناطق، مانند شهرستان‌های مرزی در سیستان‌وبلوچستان یا کردستان، باعث شده خانواده‌ها توان مالی توسعه زیرساخت یا خرید آب سیار را نداشته باشند.
نقش‌های جنسیتی سنتی
در بسیاری از جوامع محلی، وظایف مربوط به خانه و معیشت داخلی بر عهده زنان است و این شامل تهیه آب نیز می‌شود.
پیامدهای پدیده کولبری آب برای زنان
پیامدهای جسمیآسیب
ستون فقرات مفاصل و زانوخستگی مزمن
عوارض ناشی از حمل بار سنگین در مسیرهای ناهموار
پیامدهای روانی
این زنان به دلیل ترس از نرسیدن آب، فشار خانواده و سختی مسیر در معرض استرس مزمن، اضطراب و فرسودگی روانی هستند.
پیامدهای اجتماعی
کاهش مشارکت اجتماعی زنان
تحصیل دختران برای کمک در حمل آب
تداوم چرخه فقر در خانواده
پیامدهای اقتصادی
زمانی که زنان بخش بزرگی از روز را صرف حمل آب می‌کنند، امکان اشتغال، تولید خانگی یا آموزش از آنها گرفته می‌شود. این امر تأثیر مستقیمی بر توسعه اقتصادی خانواده دارد.
وضعیت زنان کولبر آب در شهرستان‌ها
بررسی‌ها نشان می‌دهد این پدیده در شهرستان‌هایی با سطح محرومیت بالا بیشتر مشاهده می‌شود. گزارش‌های میدانی از برخی روستاها نشان می‌دهد زنان روزانه ۲ تا ۶ ساعت برای تهیه آب زمان صرف می‌کنند. در برخی مناطق، دختران نوجوان نیز برای کمک به مادران وارد این چرخه می‌شوند، که این مسئله بر آینده تحصیلی و نقش اجتماعی آنان تأثیر منفی می‌گذارد.
نقش کولبری آب در بازتولید نابرابری جنسیتی
کولبری آب، زنان را در موقعیتی قرار می‌دهد که از حضور در اجتماع، تحصیل و اشتغال محروم می‌مانند. این فعالیت نه تنها زمان‌بر است، بلکه فشار جسمی و روحی آن، زنان را از امکان مشارکت در توسعه محلی دور میکند.
راهکارهای پیشنهادی
توسعه زیرساخت آبرسانی
ایجاد شبکه‌های پایدار آبرسانی شهری و روستایییچاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق با مدیریت محلی
استفاده از سیستم‌های جمع‌آوری آب باران در روستاها
حمایت از زنان کولبر آب
- اختصاص بودجه ویژه برای خانواده‌های فاقد دسترسی به آب
- ایجاد خدمات حمل آب با وسایل سبک یا چرخ‌دار
- برنامه‌های توانمندسازی زنان در زمینه اشتغال آموزش‌محور
اقدامات فرهنگی و اجتماعی
- تغییر نگاه سنتی به جنسیت و توزیع عادلانه وظایف خانوادگی
- آموزش به خانواده‌ها درباره خطرات فعالیت‌های سنگین برای زنان و دختران
